ఒక్క నిర్దోషి శిక్షించబడకూడదన్న సూత్రం న్యాయవ్యవస్థకి పునాది. మరిప్పుడు న్యాయం అందరికీ ఒకేలా జరుగుతుందా? జరిగేదంతా న్యాయమేనా? అనేది ప్రధాన ప్రశ్న. ప్రపంచంలో ఇజ్రాయిల్‌లో జరిగే పరిణామాలు నేడు చర్చనీయాంశంగా మారాయి. అక్కడ అమలవుతున్న న్యాయపరమైన సంస్కరణల పట్ల ప్రజల్లో తీవ్ర వ్యతిరేకత పెల్లుబికింది. అదే సందర్భంలో మన దేశంలో న్యాయవ్యవస్థ తీరుతెన్నుల గురించి, అనేకమంది నేరస్థులు ఏళ్లతరబడి జైళ్లలో ఎందుకు మగ్గిపోతున్నారో తెలుసుకోవాల్సి ఉంది. ఈ నెల 17వ తేదీన 'అంతర్జాతీయ న్యాయ దినోత్సవం' సందర్భంగా ఇలాంటి న్యాయపరమైన విషయాలపైనే ఈ ప్రత్యేక కథనం.
అంతర్జాతీయ నేర న్యాయస్థానం ఏర్పాటుకు కారణమైన 'రోమ్‌ స్టాట్యూట్‌' ఒడంబడిక 1988, జులై 17వ తేదీన జరిగింది. దీని జ్ఞాపకార్థం ప్రతి ఏటా జులై 17ను అంతర్జాతీయ న్యాయ దినోత్సవం జరుపుకుంటున్నారు.
ఈ ఒడంబడికపై 139 దేశాలు సంతకాలు చేశాయి. ప్రపంచంలోని ప్రతి ప్రాంతం యొక్క ప్రతినిధి దీనిని ఆమోదించారు. అంతర్జాతీయ క్రిమినల్‌ కోర్ట్‌ ప్రాముఖ్యతను, బాధితులకు న్యాయం చేయడానికి అది చేసే పనిని ప్రముఖంగా పేర్కొనడానికి ఈ రోజు ప్రాధాన్యతను సంతరించుకుంది. జూన్‌ 1, 2010న, కంపాలాలో జరిగిన రోమ్‌ స్టాట్యూట్‌ రివ్యూ కాన్ఫరెన్స్‌ సందర్భంగా సభ్య దేశాల అసెంబ్లీ జులై 17ను 'అంతర్జాతీయ నేర న్యాయ దినోత్సవం'గా ప్రకటించాలని నిర్ణయించింది. దీనినే 'అంతర్జాతీయ న్యాయ దినోత్సవం' అని కూడా పిలుస్తారు. అంతర్జాతీయ క్రిమినల్‌ కోర్ట్‌ యొక్క రోమ్‌ శాసనం అనేది అంతర్జాతీయ క్రిమినల్‌ కోర్ట్‌ (ఐసిసి) ని స్థాపించిన ఒప్పందం. ఇది జులై 6, 1998న ఇటలీలోని రోమ్‌లో జరిగిన దౌత్య సమావేశంలో ఆమోదించబడింది. జులై 1, 2002 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. నేర కార్యకలాపాల బాధితుల ప్రాథమిక, మానవహక్కుల కోసం పోరాడే వ్యక్తులను గౌరవించడం దీని యొక్క ప్రధాన లక్ష్యం.
ఐసిసి అంటే ..
అంతర్జాతీయ క్రిమినల్‌ కోర్ట్‌ ఐసిసి అనేది శాశ్వత అంతర్జాతీయ ట్రిబ్యునల్‌. మారణహోమం, మానవత్వానికి వ్యతిరేకంగా జరిగే నేరాలు, యుద్ధ నేరాలు, దురాక్రమణ చర్యల వంటి ఘోరమైన నేరాలకు పాల్పడినట్లు ఆరోపణలు ఎదుర్కొంటున్న వ్యక్తులను దర్యాప్తు చేయడం, విచారించడం దీని విధి. ఐసిసి దాని పునాది పత్రంగా పనిచేసిన ''రోమ్‌ శాసనం'' ద్వారా స్థాపించబడింది. ఇది నెదర్లాండ్స్‌లోని హేగ్‌లో ఉంది.
ఐసిసి ఎలా పని చేస్తుంది?
ఐసిసి చివరి రిసార్ట్‌ కోర్టుగా పనిచేస్తుంది, అంటే దేశాలలో ఉన్న న్యాయస్థానాలకు తోడు అదనంగా ఈ న్యాయస్థానం పనిచేస్తుంది. అయితే దీనికి కొన్ని అధికార పరిధులు ఉంటాయి. ఒక దేశం తన అధికార పరిధిలోకి వచ్చే నేరాలను యథార్థంగా పరిశోధించి, విచారించలేనప్పుడు / ఇష్టపడనప్పుడు మాత్రమే అది అడుగు పెడుతుంది.
ఐసిసి లక్ష్యాలు..
అంతర్జాతీయ సమాజానికి సంబంధించిన అత్యంత తీవ్రమైన నేరాలకు వ్యక్తులను జవాబుదారీగా ఉంచడం. ఈ నేరాల బాధితులకు న్యాయం జరిగేలా చూడడటం. సంబంధిత బాధితులకు నష్టపరిహారాలు అందించడానికి తోడ్పడడం, సంభావ్యతను అరికట్టడం ద్వారా భవిష్యత్తులో జరిగే నేరాల నివారణకు సహకరించడం. అంతర్జాతీయ చట్టం, మానవహక్కుల పట్ల గౌరవాన్ని ప్రోత్సహించడానికి ఇది సహకరిస్తుంది. అంతర్జాతీయ క్రిమినల్‌ కోర్ట్‌ ఐసిసిలో నాలుగు అంగాలు ఉన్నాయి:
1) ప్రెసిడెన్సీ, 2) జ్యుడీషియల్‌ డివిజన్‌, 3) ఆఫీస్‌ ఆఫ్‌ ప్రాసిక్యూటర్‌ 4) రిజిస్ట్రీ.
- ప్రెసిడెన్సీ రాష్ట్రాలతో బాహ్య సంబంధాలను నిర్వహిస్తుంది. న్యాయమూర్తులు, పరిస్థితులు, కేసులను విభాగాలకు కేటాయించడం వంటి న్యాయపరమైన విషయాలను సమన్వయం చేస్తుంది. అలాగే రిజిస్ట్రీ యొక్క పరిపాలనా పనిని పర్యవేక్షిస్తుంది.
- న్యాయ విభాగాలు (3 విభాగాలలో 18 మంది న్యాయమూర్తులు) ప్రీ-ట్రయల్‌, ట్రయల్‌, అప్పీల్స్‌ - న్యాయ విచారణలను నిర్వహించడం .. ప్రాసిక్యూటర్‌ కార్యాలయం ప్రాథమిక పరీక్షలు, పరిశోధనలు, ప్రాసిక్యూషన్లు నిర్వహిస్తుంది.
- రిజిస్ట్రీ భద్రత, వివరణ, రక్షణ, బాధితుల న్యాయవాదులకు మద్దతు వంటి న్యాయ రహిత కార్యకలాపాలను నిర్వహిస్తుంది. బాధితుల కోసం ట్రస్ట్‌ ఫండ్‌ బాధితులకు సహాయం, మద్దతు, నష్టపరిహారం అందిస్తుంది.
- ఐసిసి పరిశోధనలు జరుగుతున్న అనేక దేశాల్లో ఫీల్డ్‌ ఆఫీసులు నిర్వహిస్తున్నారు.
- ఐసిసి నిర్బంధించిన వారిని సురక్షితమైన, మానవీయ కస్టడీలో ఉంచడానికి ఐసిసి నిర్బంధ శిబిరం ఉపయోగించబడుతుంది.
- ఇంటర్నేషనల్‌ కమిటీ ఆఫ్‌ ది రెడ్‌క్రాస్‌ (ఐసిఆర్‌సి) అనేది డిటెన్షన్‌ సెంటర్‌ యొక్క ఇన్స్పెక్టింగ్‌ అథారిటీ. అపరిమిత ప్రవేశం, అనూహ్య సందర్శనల గురించి ఇది పరిశీలిస్తుంది. జులై 1, 2002 తర్వాత జరిగిన మారణహోమాలపై ఐసిసి తన అధికార పరిధిని ఉపయోగించవచ్చు.
- ఐసిసి తన సభ్య దేశాల్లో ఒకటి లేదా అటువంటి దేశం యొక్క భూభాగంలో నేరం చేసినట్లయితే యుద్ధ నేరాన్ని పరిశీలించ డానికి తన అధికార పరిధిని ఉపయోగించ వచ్చు. ఐక్యరాజ్య సమితి భద్రతా మండలి సూచించిన కేసులపై ఐసిసి అధికార పరిధిని కలిగి ఉంది.
ఐసిసి-ఐసిజె మధ్య వ్యత్యాసం
ఇంటర్నేషనల్‌ క్రిమినల్‌ కోర్ట్‌ ఐసిసి కాకుండా, ఇంటర్నేషనల్‌ కోర్ట్‌ ఆఫ్‌ జస్టిస్‌ ఐసిజె ఉంది. ఇది విభిన్న విధులను కలిగి ఉంటుంది. ఐసిసి అనేది అత్యంత తీవ్రమైన అంతర్జాతీయ నేరాలకు, వ్యక్తిగత నేర బాధ్యతపై దృష్టి సారించే శాశ్వత క్రిమినల్‌ కోర్టు. ఇది దేశాల కంటే వ్యక్తులను విచారిస్తుంది. ఐసిసి అనేది ఐరాస సంస్థ కాదు. కానీ ఐక్యరాజ్యసమితితో సహకార ఒప్పందాన్ని కలిగి ఉంది.
ఒక కేసు కోర్టు పరిధిలో లేనప్పుడు, ఐక్యరాజ్యసమితి భద్రతా మండలి ఆ పరిస్థితిని ఐసిసికి సూచించి, దానికి అధికార పరిధిని ఇస్తుంది. డార్ఫర్‌ (సూడాన్‌), లిబియా పరిస్థితులలో ఇదే జరిగింది. ఐసిసి నిష్పాక్షికత ఇటీవల కాలంలో ప్రశ్నార్థకమవుతోంది. రష్యా అధ్యక్షుడు వ్లదిమిర్‌ పుతిన్‌ను యుద్ధ నేరస్థుడిగా పేర్కొనడం ఇటువంటిదే.
భారతదేశం, ఐసిసి..
మనదేశం రోమ్‌ శాసనంలో భాగం కాదు. అలాగే మనదేశం ఐసిసి సభ్యురాలు కాదు. మనదేశం విషయానికొస్తే, అంతర్జాతీయ క్రిమినల్‌ కోర్ట్‌ (ఐసిసి) యొక్క రోమ్‌ శాసనం ('స్టాట్యూట్‌') పై భారత్‌ సంతకం చేయలేదు / ఆమోదించలేదు. రోమ్‌ శాసనం తయారీలో మనదేశం పాల్గొంది. అయితే, సదస్సు ముగింపులో చట్టాన్ని ఆమోదించే తీర్మానానికి మనదేశం దూరంగా ఉంది. ఐక్యరాజ్యసమితి భద్రతా మండలి యుఎన్‌ఎస్‌సికి ఇచ్చిన అధికారాలు, అణ్వాయుధాలు, ఇతర సామూహిక విధ్వంసక ఆయుధాలను ఆయుధాలుగా చేర్చకపోవడం, వీటిని ఉపయోగించడం యుద్ధ నేరంగా పరిగణించబడటం వంటివి.. మనదేశం గైర్హాజరు కావడానికి కారణాలని భారత ప్రతినిధులు నొక్కి చెప్పారు.
మనదేశ నేర న్యాయవ్యవస్థ..
మనదేశంలోని కేసుల విషయానికి వస్తే, డిసెంబర్‌ 2022 నాటికి అన్ని కోర్టులలో 4.3 కోట్ల కేసులు పెండింగ్‌లో ఉన్నాయి. విచారణకు ముందు నిర్బంధించబడినవారిలో మనదేశం 6వ స్థానంలో ఉంది. 2021 చివరి నాటికి, భారతీయ జైళ్లలో ఐదు లక్షల మంది కంటే ఎక్కువ మంది ఖైదీలు ఉన్నారు. మనదేశంలోని జైళ్లలో ఉన్న మొత్తం 5,54,034 మంది ఖైదీలలో -77.1% మంది అండర్‌ ట్రయల్‌ ఖైదీలు. వారిలో 22.2% మంది శిక్ష పడిన ఖైదీలు. ఈ గణాంకాలు నేషనల్‌ క్రైమ్‌ రికార్డ్స్‌ బ్యూరో (ఎన్‌సిఆర్‌బి) డేటా ఆధారంగా ఉన్నాయి. రద్దీ తగ్గిన తర్వాత కూడా అండర్‌ ట్రయల్‌ ఖైదీలతో జైళ్లు నిండిపోయాయి. మన నేర న్యాయవ్యవస్థ నేరస్థులలో సంస్కరణే లక్ష్యం. అందుకే వారిని జైళ్లకు పంపుతున్నారు. అయితే మన జైళ్లు.. ఇతర ఖైదీలు, జైలు సిబ్బంది చేతిలో లైంగిక వేధింపులు, హింస, చిత్రహింసలు, బలవంతపు దోపిడీలను ఎదుర్కొనే ప్రతీకారకాలుగా పనిచేస్తున్నాయి. మనదేశంలో జైళ్లు నిరంతరం కిక్కిరిసిపోతున్నాయి. 2019 గణాంకాల ప్రకారం మనదేశంలో జైళ్ల సామర్థ్యం 1.90% పెరిగింది. అయితే 2018తో పోలిస్తే ఖైదీల సంఖ్య 2.69% పెరిగింది. ఆసియాలోని అతిపెద్ద జైళ్లలో ఒకటైన తీహార్‌ జైలులో ఆక్యుపెన్సీ రేటు 174.9% అయితే 7,508 మంది ఖైదీలను ఎక్కువగా కలిగి ఉంది. దేశవ్యాప్తంగా ఆక్యుపెన్సీ రేటు 114%, జైలు సిబ్బంది ఖాళీ రేటు 33%. మన జైలు జనాభాలో 70% మంది అండర్‌ ట్రయల్స్‌ను కలిగి ఉన్నారు. వీరు విచారణ కోసం వేచి ఉన్నారు. 2021 నాటికి 29.1% మంది అండర్‌ ట్రయల్‌ ఖైదీలు ఒక సంవత్సరానికి పైగా జైళ్లలో ఉన్నారు. నిర్బంధించిన వారిలో 95% మంది పురుషులు ఉన్నారు. వీరిని పరిశీలనగా చూస్తే మతపరమైన మైనారిటీలు ఎక్కువగా ఉన్నారు.
ఇజ్రాయిల్‌ పరిణామాలు.. పర్యవసానాలు..
ఇజ్రాయిల్‌ న్యాయవ్యవస్థలో సంస్కరణల పేరుతో న్యాయస్థానాల అధికారాలను తగ్గిస్తూ బిల్లును తెచ్చింది. దీనికి వ్యతిరేకంగా లక్షలాది ప్రజలు తీవ్ర ఆందోళన చేస్తున్నారు. ఇది ప్రభుత్వాలపై ప్రజలకున్న అపనమ్మకానికి, న్యాయవ్యవస్థపై ఉన్న నమ్మకానికి ప్రత్యక్ష ఉదాహరణ. ప్రభుత్వం తీసుకున్న నిర్ణయాలలో సహేతుకత లేనట్లయితే వాటిని రద్దు చేసే అధికారం సుప్రీం కోర్టుకు ఉన్నది. కానీ ఇప్పుడు తీసుకు వస్తున్న మార్పుల ద్వారా ప్రభుత్వ నిర్ణయాన్ని రద్దు చేసే అధికారాలను కోర్టులకు లేకుండా చేసింది. దీని ఫలితంగా ప్రభుత్వం చేసే చాలా నిర్ణయాలను కోర్టులో ప్రశ్నించటానికి వీలుకాదు. సాధారణంగా ఏ దేశంలోనైనా ప్రభుత్వాలు చేసే నిర్ణయాలను సమీక్షించే అధికారం ఆ దేశంలో ఉన్న ఉన్నత న్యాయస్థానాలకు ఉంటుంది. దీనినే న్యాయ సమీక్ష అధికారం అంటారు. ఇలాంటి అధికారం కోర్టులకు లేకపోతే ప్రభుత్వాలు నియంతృత్వంలోకి వెళ్ళే అవకాశం ఉంటుంది. మనదేశంలో ఈ న్యాయ సమీక్ష అధికారం ఉన్నత కోర్టుల ప్రాథమిక విధి. రాజ్యాంగంలో మౌలిక స్వరూపం. ప్రభుత్వాలు తాము చేసిన నిర్ణయాలను ఎవరూ ప్రశ్నించకూడదు అనుకున్నప్పుడే ఇలాంటి ప్రతిపాదనలను తీసుకువస్తారు. సహేతుకత అనేది న్యాయ పరిభాషలో చాలా ప్రాముఖ్యతగలది. ఏదైనా ఒక ప్రభుత్వ నిర్ణయం సరియైనదా? కాదా? అని తేల్చాలంటే సహేతుకత ఒక కొలబద్ధగా ఉంటుంది. దానినే రద్దు చేయటం అంటే కోర్టులను చాలా వరకు నిష్క్రియపరచినట్లే. అందుకే ప్రభుత్వం, ప్రధానిపై అపనమ్మకం ఉన్న ఇజ్రాయిల్‌ ప్రజలు ఇప్పుడు న్యాయవ్యవస్థే తమకు కావాలని, దానికి అధికారాలు ఉండాలని తీవ్ర ఆందోళన చేస్తున్నారు. వారి ఆందోళనలో న్యాయం ఉంది. సహేతుకత ఉంది.
బెంజిమిన్‌ నెతన్యాహు ప్రభుత్వం చేస్తున్న వాదన ఏమిటంటే కోర్టులు విపరీతంగా రాజకీయ విధుల్లో జోక్యం చేసుకుంటున్నాయి అని. ఎన్నిక కాబడిన ప్రభుత్వాల కంటే అధికంగా అధికారాలు చెలాయిస్తున్నాయి అని అది వాదిస్తుంది.
ఈ బిల్లు పార్లమొంటులో మూడు దశలను దాటవలసి ఉంది. వీటిని మూడు రీడింగ్‌లు అంటారు. మొదటి రీడింగ్‌ సోమవారం రాత్రి జరగనున్నది. కనుక దానిని అడ్డుకోవాలని ప్రజలు పెద్ద ఎత్తున ఆందోళనలు జరిపారు. వారిపై ప్రభుత్వం నీటి ఫిరంగులను ప్రయోగించింది.
వాస్తవానికి బెంజిమిన్‌ నెతన్యాహు న్యాయస్థానాలలో తీవ్ర ఆరోపణలు ఎదుర్కొంటున్నారు. ఆయనపై మోసం, నమ్మక ద్రోహం, అవినీతి తదితర ఆరోపణలపై విచారణ జరుగుతున్న సందర్భంలో.. కోర్టుల అధికారాలను తగ్గిస్తూ తీసుకొచ్చిన ఈ సంస్కరణలపై సహజంగానే ప్రజల్లో వ్యతిరేకత వచ్చింది. గతంలో మనదేశంలోనూ ఇందిరాగాంధీ ఇలాంటి రాజ్యాంగ సవరణలు తీసుకొచ్చింది. ఉన్నత పదవులైన ప్రధాని, స్పీకర్‌ లాంటి స్థానాలకు జరిగిన ఎన్నికలలో అక్రమాలు జరిగాయని ఎవరూ ప్రశ్నించకూడదని ఆమె రాజ్యాంగ సవరణలను తీసుకొచ్చారు. వీటిని నాటి భారత సుప్రీం కోర్టు రద్దు చేసింది.
నెస్సెట్‌ అనేది ఇజ్రాయిల్‌ పార్లమెంట్‌ పేరు. ఈ పార్లమెంటులో ఇప్పటికీ ఈ బిల్లు మొదటిదశ దాటింది. మిగిలిన అన్ని రీడింగ్‌లు పూర్తి కావడానికి ఇంకా కొద్దిరోజులు పట్టవచ్చు. ఈ మధ్యలోనే ప్రజల పోరాటం విజయం సాధించి, బిల్లు పాస్‌ కాదని ఆశిద్దాం.
రోమ్‌ శాసనం అంటే ..
ఇది అంతర్జాతీయ క్రిమినల్‌ కోర్ట్‌ గురించి సభ్య దేశాల మధ్య ఒప్పందం. ఈ కోర్టు ఎలా స్థాపించబడింది, దాని పనితీరు మొదలైన వాటితో ఇది వ్యవహరిస్తుంది. ఇందులో 13 భాగాలు, 128 అధికరణాలు ఉన్నాయి. ఇందులో కోర్టు ఏర్పాటు, అధికార పరిధి, అనుమతి, క్రిమినల్‌ చట్టం యొక్క సాధారణ సూత్రాలు, కూర్పు, పరిపాలన, దర్యాప్తు, ప్రాసిక్యూషన్‌, విచారణ, జరిమానాలు, అప్పీల్‌, పునర్విమర్శ, అంతర్జాతీయ సహకారం, అమలు మొదలైనవి పొందుపరచబడ్డాయి.
అంతర్జాతీయ న్యాయస్థానం
ఇది ఐక్యరాజ్యసమితి యొక్క ప్రధాన న్యాయవ్యవస్థ. ఇది యుఎన్‌ యొక్క అధికారిక న్యాయస్థానం.. దీనినే ప్రపంచ న్యాయస్థానం అని కూడా పిలుస్తారు. ఇది అంతర్జాతీయ చట్టం ఆధారంగా దేశాల మధ్య వివాదాలను పరిష్కరించే పౌర న్యాయస్థానం.
మనదేశంలో న్యాయపరమైన మౌలిక సదుపాయాల స్థితి
భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తి కార్యాలయం ద్వారా అఖిల భారత సర్వే నిర్వహించబడింది. ట్రయల్‌ కోర్టులలో న్యాయపరమైన మౌలిక సదుపాయాల స్థితిని తెలుసుకోండి. సర్వే ప్రకారం, సబార్డినేట్‌ న్యాయవ్యవస్థలో కేవలం 27% కోర్టు గదుల్లో మాత్రమే న్యాయమూర్తుల వేదికపై కంప్యూటర్లు ఉన్నాయి. ఇంకా 10% కోర్టులకు సరైన ఇంటర్నెట్‌ సౌకర్యాలు అందుబాటులో లేవు. 22% ట్రయల్‌ కోర్టు కాంప్లెక్స్‌లలో మహిళలకు టాయిలెట్‌ సౌకర్యం లేదు. 16% పురుషులకు అలాంటి సౌకర్యం లేదు. 620 కోర్టు సముదాయాలు ఇప్పటికీ అద్దె ప్రాంగణాల నుండి పనిచేస్తున్నాయి. మొత్తం కాంప్లెక్స్‌లలో 54% మాత్రమే ప్రాథమిక వైద్య సదుపాయాలను కలిగి ఉన్నాయి. ట్రయల్‌ కోర్టులలో సుమారు 24,280 మంది న్యాయాధికారులు ఉన్నారు. అయితే 20,143 కోర్టు హాళ్లు మాత్రమే ఉన్నాయి. సర్వే చేయబడిన ట్రయల్‌ కోర్టులలో 55% న్యాయమూర్తులకు అనుబంధంగా ఉన్న సిబ్బందికి ప్రత్యేకగది ఉండగా, 54% తాగునీటి సౌకర్యాలను కలిగి ఉన్నాయి. 55% కోర్టులలో మాత్రమే కేంద్రీకృత ఫైలింగ్‌ కేంద్రాలు, 31% ధ్యాన మందిరాలు ఉన్నాయి. చాలా కోర్టు సముదాయాల్లో ఈ సౌకర్యం ఉన్నవి 33% భవనాలు మాత్రమే. అయితే న్యాయవాదుల కోసం వేచి ఉండే ప్రదేశం కూడా లేదు.
మనదేశంలో ప్రతి 10 లక్షల జనాభాకు 50 మంది న్యాయమూర్తులు అవసరం. అయితే ఈ సంఖ్య ప్రస్తుతం ప్రతి పది లక్షల మందికి 21 మంది మాత్రమే. ఇది పెండింగ్‌ కేసుల సంఖ్య పెరగటానికి దారితీస్తోంది.
మనదేశంలో న్యాయవ్యవస్థ విపరీతమైన ఒత్తిడిలో ఉంది. మే 2022 నాటికి, న్యాయవ్యవస్థలోని వివిధ స్థాయిల్లోని కోర్టుల్లో 4.7 కోట్లకు పైగా కేసులు పెండింగ్‌లో ఉన్నాయి. వాటిలో 87.4% సబార్డినేట్‌ కోర్టుల్లో, 12.4% హైకోర్టుల్లో పెండింగ్‌లో ఉండగా, దాదాపు 1,82,000 కేసులు 30 ఏళ్లుగా పెండింగ్‌లో ఉన్నాయి. వ్యాజ్యాల పెరుగుతున్న ధోరణి మధ్య, ఎక్కువ మంది వ్యక్తులు, సంస్థలు కోర్టులను ఆశ్రయిస్తున్నారు. అయితే ఈ కేసులను విచారించేందుకు అందుబాటులో ఉన్న న్యాయమూర్తుల సంఖ్యలో ఈ పెరుగుదల కనిపించడం లేదు. ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చర్‌ సరిగా లేకపోవడం వల్ల కోర్టులపై భారం పడుతోంది, దీనివల్ల కేసులు భారీగా బకాయిపడ్డాయి.
కేంద్ర ప్రభుత్వం న్యాయ సౌకర్యాల కోసం 9,000 కోట్ల రూపాయలను కేటాయించినట్లు ప్రకటించింది. కానీ ఇది పూర్తిగా అమలు జరిగి, అవస్థాపన సౌకర్యాలు ఏర్పడేసరికి చాలా కాలం పట్టే అవకాశం ఉన్నది.
పోలీసు వ్యవస్థలో సంస్కరణలు రాని కారణంగా అనేక దేశాలలో ప్రజలు అనేక ఇబ్బందులకు గురవుతున్నారు. మనదేశంలో కూడా ఇదే పరిస్థితి ఉన్నది. ప్రపంచ న్యాయ దినోత్సవం సందర్భంగా అయినా ప్రభుత్వాలు కదలాలి. అంతేకాకుండా అవి న్యాయ వ్యవస్థను బలపరిచి, కేసులు త్వరగా పరిష్కారం అయ్యేందుకు శాస్త్రీయమైన పరిష్కారాలు దొరికేందుకు ప్రయత్నాలు చేస్తాయని ఆశిద్దాం.
పొత్తూరి సురేష్‌కుమార్‌ సుప్రీంకోర్టు న్యాయవాది
